Seçimi Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi
Jacob Bercovitch ve Richard Jackson tarafından hazırlanan “Negotiation or Mediation?: An Exploration of Factors Affecting the Choice of Conflict Management in International Conflict” başlıklı araştırma, uluslararası çatışmalarda müzakere veya arabuluculuk yöntemlerinin tercih edilmesine yol açan koşulları kapsamlı bir şekilde ele almaktadır. Araştırma, bu iki yöntem arasındaki seçimde yalnızca devletlerin motivasyon ve rasyonel hesaplamalarını değil, aynı zamanda bağlamsal faktörlerin etkisini de incelemektedir.
Araştırmanın Amacı
Araştırma, uluslararası çatışmaların yönetiminde neden bazı durumlarda müzakere tercih edilirken, diğer durumlarda arabuluculuğun ön plana çıktığını anlamayı amaçlamaktadır. Bercovitch ve Jackson, müzakere ve arabuluculuk arasındaki seçimle ilgili olarak bağlamsal koşulları analiz eden bir çerçeve geliştirmiş ve bu çerçeveyi geniş bir veri seti ile test etmişlerdir.
Müzakere ve Arabuluculuk Arasındaki Farklar
- Müzakere: İki tarafın doğrudan iletişim ve öneri alışverişinde bulunduğu bir süreçtir. Taraflar, çatışmayı sona erdirmek ve gelecekteki ilişkileri belirlemek amacıyla ortak bir karar almayı hedefler.
- Arabuluculuk: Tarafların doğrudan çözüme ulaşamadığı durumlarda, tarafsız bir üçüncü tarafın çatışmayı çözmek için yardım sunduğu bir süreçtir. Arabuluculuk, tarafların doğrudan müzakere edemediği yüksek yoğunluklu ve karmaşık çatışmalarda etkili bir yöntem olarak öne çıkar.
Araştırmanın Bulguları
Müzakerenin Seçilme Koşulları
- Düşük Yoğunluklu Çatışmalar: Müzakere, çatışmaların basit, düşük yoğunluklu ve kısa süreli olduğu durumlarda tercih edilir. Örneğin, 500’den az kaybın yaşandığı çatışmalarda müzakere yöntemi %54,8 oranında tercih edilmiştir.
- Eşit Güç Dağılımı: Tarafların birbirine eşit güçte olduğu çatışmalarda müzakerenin tercih edilme oranı daha yüksektir.
- Basit Konular: Maddi ve somut konuların (örneğin kaynak paylaşımı, toprak anlaşmazlıkları) bulunduğu çatışmalar, müzakere için daha uygun zemin sağlar.
Arabuluculuğun Seçilme Koşulları
- Yüksek Yoğunluk ve Karmaşıklık: Arabuluculuk, yüksek yoğunluklu (10.000’den fazla kayıp), uzun süreli ve karmaşık çatışmalar için tercih edilen yöntemdir. Bu tür çatışmaların %70’inde arabuluculuk kullanılmıştır.
- Asimetrik Güç Dengesi: Taraflar arasında büyük güç farklarının olduğu çatışmalarda müzakere yerine arabuluculuk tercih edilir.
- İdeolojik veya Soyut Konular: Kimlik, ideoloji ve güvenlik gibi soyut konuların öne çıktığı durumlarda arabuluculuk daha etkili bir yöntemdir.
- Tarafların İçsel Bölünmeleri: Tarafların kendi içlerinde politik veya kültürel olarak bölünmüş olduğu durumlarda, arabuluculuk süreci taraflar arasında güven inşa etmeye yardımcı olur.
Araştırmada Kullanılan Yöntem
Araştırmada 1945-1995 yılları arasındaki 295 uluslararası çatışma incelenmiştir. Bu çatışmaların her biri, müzakere veya arabuluculuk girişimlerini etkileyen bağlamsal ve yapısal değişkenler açısından analiz edilmiştir. Öne çıkan bulgular:
- 75 çatışmada hiçbir çözüm yöntemi kullanılmamıştır.
- 49 çatışmada sadece müzakere, 50 çatışmada ise sadece arabuluculuk tercih edilmiştir.
- 121 çatışmada hem müzakere hem de arabuluculuk girişimleri bir arada bulunmuştur.
Sonuç ve Öneriler
Araştırma, çatışma yönetiminde yöntem seçiminin bağlamsal faktörlerden büyük ölçüde etkilendiğini ortaya koymaktadır. Özellikle çatışmanın yoğunluğu, tarafların güç dengesi, konuların doğası ve tarafların bölünmüşlüğü, müzakere veya arabuluculuğun tercih edilmesinde belirleyici olmaktadır.
- Müzakere: Daha basit ve düşük yoğunluklu çatışmalarda tercih edilmeli.
- Arabuluculuk: Karmaşık, uzun süreli ve yoğun çatışmalarda kullanılmalı.
Araştırmanın bulguları, uluslararası aktörlerin çatışma yönetim stratejilerini çatışmanın bağlamına göre uyarlamalarının önemini vurgulamaktadır.
Kaynak: Jacob Bercovitch ve Richard Jackson, “Negotiation or Mediation?: An Exploration of Factors Affecting the Choice of Conflict Management in International Conflict”, Negotiation Journal, Ocak 2001.
Makalenin tam metni: Buradan erişebilirsiniz.